Oralna kontracepcija (OC)

Istorijat oralne kontracepcije počinje radovima Sturgis i Albriht 1940.godine kada su oridiniranjem estrogena opisali inihibiciju ovulacije u ljudi. Uspješno korištenje kontraceptivnih tableta prvi su opisali Garcia i saradnici 1958.godine. Popularnost upotrebe ove metode polako je rasla do 1970.godine i od tada stagnirana nivou od 16% žena u reproduktivnom periodu.

U odnosu na korištenje oralne kontracepcije žene ispoljavaju tri glavne zabrinutosti:

• Da li su hormonske tablete kancerogene?
• Da li tablete remete fertilnost po prestanku upotrebe?
• Da li tablete imaju sporedne efekte?

Podjela oralne kontracepcije

Oralna kontracepcjija može se podjeliti na dvije glavne kategorije:

1. kombinovana terapija
2. progesteron sam kao terapija

Kombinovana terapija je vrsta oralne kontracepcije pri kojoj se u jednoj tableti nalaze oba steroida, estrogen i progesteron. Bifazne kontraceptivne tablete sadrže konstantnu dozu estrogena (30 ng) kombinovanu sa malom dozom progestina (0.15 mg) tokom prvih 10 dana, a ostalih 11 dana veće doza progestina (1mg). Trifazne kontraceptivne tablete mogu imati u sebi konsatantnu dozu estrogena sa promjenjljivim koncentracijama progestina ili mogu sadržavati različite doze i estrogena i progestina. Estrogeni koji se najčešće koriste su mestranol i ethinyl estradiol. Progestini koji se koriste u izradi kombinovanih kontraceptivnih tableta su androgeni sa methyl grupom na C-19.

Progesteron

Progesteron sam kao oralna terapija je vrsta oralne kontracepcije čije tablete sadrže male doze progestinskog agensa koji se ordinira svakodnevno bez dodavanja estrogena.

Estrogen

Najveću biološku progestinsku aktvnost ima norgestrel.

Mehanizam djelovanja kontraceptivnih tableta, zasniva se na njihovom inihibitornom djelovanju pulzatilnog lučenja gonadotropin rilizing hormona ( GnRH) u hipotalamusu što dovodi do supresije lučenja hipofizinih gonadotropina (FSH i LH), njihovog preovulatornog skoka, a time sekundarno i supresije ovulacije u toku menstrualnog ciklusa.

Porogestinski agensi predominantno inhibiraju preovulatorni skok LH, manju inhibiciju ispoljavaju na FSH. Sa druge strane estrogena komponenta predominantno inhibira oslobađanje FSH, a manje LH i ova inhibicija je ovisna o dozi estrogena.

Dugotrajnom upotrebom kombinovanih tableta na nivou endometrijuma dolazi do njegovog istanjenja čak i atrofije. Ovako istanjen endometrijum rezultira smanjenim menstralnim krvarenjem, ali čak i izostajanjem menstrualnog krvarenja nakon duže upotrebe.

U većine pacijentkinja oralna kontracepcija izaziva regularne i predvidive cikluse i daje jako visoku zaštićenost od neželjene trudnoće, oskudnu i relativno bezbolnu menstruaciju.

Progestin iz kombinovanih tableta ispoljava svoje lokalno dejstvo na kvalitet cervikalne sluzi i endometrijuma, cervikalna sluz postaje gusta i manje propusna za prolazak spermatozoida, a endometrijum postaje sve tanji i tanji, te nepodesan za implantaciju embriona.

Prednosti oralne kontarcepcije ogledaju se u izvanrednoj kontraceptivnoj efikasnosti i relatvno visokoj prihvatljivosti korištenja kao kontraceptivnog sredstva.

Prednosti oralnih kontraceptiva koje nisu vezane za kontraceptivni efekat mogu se iskazati kroz šest aspekata:

1. Zaštita od prenošenja pelvičnih infektivnih bolesti
2. Zaštita od nastajanja van materične trudnoće ( pojava van materične trudnoće je deset puta rjeđa u žena koje koriste oralnu kontracepciju)
3. Zaštita od endometrijalnog karcinoma ( trećinu manji rizik u žena koje koriste OC)
4. Zaštitaod karcinoma jajnika (žene koje koriste OC tablete imaju za jednu tećunu manji rizik za nastajanje karcinoma jajnika u odnosu na one koji nisu koristili)
5. Zaštita od benignih bolesti dojke
6. Oslobađenje od brojnih menstrualnih poremećaja uključujući prmenstrualne napetosti, veliki gubitak krvi pri menstruaciji, čak i zaštitu od pojave endometrioze.

Rizici korištenja kontraceptivnih pilula

Bolesti srca i krvnih sudova

Kod žena koje uzimaju OC rizik za infarkt je 3 do 5 puta veći (srčani ifarkt je posljedica nastanka krvnog ugruška i oštećenja srčanog mišića). Srčano oboljenje je vrlo rjetka pojava kod mladih i zdravih žena , veća opasnost postoji kod onih koje uzimaju OC i koje puše cigarete. Nakon 35 godine starosti opasnost je dodatno povećena kao i mogućnost moždanog udara ili povišenog krvnog pritiska a sve uz uzimanje tableta.

Rak dojki

Istaživanja su pokazala da postoji uticaj na nastanak raka dojke. Kod mlađih žena unutar prvih 10 godina nakon prestanka uzimanja oralne kontracepcije rizik nastanka raka dojke bio je vrlo blago povećan u odnosu na skupinu žena koje nikada nisu uzimale kontraceptive, relativni rizik kod žena koje su uzimale kontraceptive bio je 1,24.

Međutim buduće da je rizik nastanka raka dojke u toj dobnoj skupini nizak to blago povećeanje nije dovelo do povećanja smrtnosti od raka dojke, takođe, tumori koji su nastali bili su vrlo povoljnih karakteristikai niskog stepena zloćudnosti što je omogućilo jednostavno lječenje i izlječenje vrlo velikog procenta bolesnica.

U drugih 10 godina nakon prestanka uzimanja, nije bilo nikakvog uiticaja.

Opšte je prihvaćeno je mišljenje da moderni niskodozažni oralni kontraceptivi nemaju uticaj nastanak raka dojke.

Kmoplikacije za primjenu OC

Kontrola pacijenata za korištenje OC

KOntrola pacijenata za korištenje OC prije odlučivanja treba da isključi postojanje ne samo apsolutnih i relativnih kontraindikacija za primjenu OC, nego pregledom treba isključiti i postojanje promjena na štitnoj žljezdi i dojkama, polip na grliću materice, miome i uraditi kolposkopski pregled grlića i PA bris.

Pored toga treba pregledati krvnu sliku, krvni pritisak, napraviti analizu urina na prisutstvo bjelančevina i glukoze.

Preporučuje se da se svake pacijentkinje koja je započeka sa OC nakon dva mjeseca ponovi pregled krvnog pritiska i urina.

Idealno bi bilo da pacijentkinje na OC budu kontrolisane jedno na 6 mjeseci, odnosno najduže na hodinu dana.

S obzirom da OC mogu biti u interakciji sa drugim ljekovima, o tome treba voditi računa prilikom prepisivanja drugih ljekova.