Mjesečev ciklus

Od davnina vrjeme se računa po suncu i mjesecu, još davnije i samoj ženi prirođen ciklus vezan je za noć i mjesec, prestajući da bude dijete, djevojka počinje da sanja noć i njeno tijelo pušta krv u želji da u sebe primi dar mjesečeve svjetlosti - jakog muškarca koji postaje u srcu njenom unutrašnje sunce, tijelo na poetski zanos reguje hormonima.

Normalan menstrualni ciklus

U normalnom menstrualnom ciklusu ciklično stvaranje hormona priprema sluznicu materice za implantaciju embriona.

Poremecaji menstrualnog ciklusa mogu dovesti do različitih patoloških stanja i najčešći su razlog zbog koga se žena obraća svome ljekaru.

Fiziologija normalnog menstrualnog ciklusa dijeli se na ovarijalni i uterusni ciklus. Ovarijalni (jajnički) ima folikularnu i lutealnu fazu ,a uterusni ciklus proliferativnu i sekretornu fazu.

Folikularna faza - hormonska povratna sprega reguliše razvoj jednog dominatnog folikula, koji sredinom ciklusa mora sazreti i pripremiti se za ovulaciju, ova faza traje od 10-14 dana što se odražava na vrijeme ukupnog ciklusa.

Nakon ovulacije počinje lutealna faza i traje do početka krvarenja, obično traje 14 dana.

Folikularna faza je vrijeme od prvog dana menstrualnog krvarenja do ovulacije. Od fetalnog života do menopauze rast folikula je kontinuiran a inicira ga hormon estrogen, u rastu folikula razlikujemo tri faze,a prva se odvija još u majčinoj utrobi.

1. U toku intrauterinog (unutar materičnog) perioda u primordijalnim folikulima oociti su zaustavljeni u fazi prve majotičke diobe, okruženi jedni slojem granuloza ćelija. Pod uticajem placentnih estrogena dolazi do rasta folikula. Kako su koncentracije FSH minimalne a nivo luteinizirajućeg HCG vrlo visok, rast folikula se usporava i dolazi do njihove atrezije.
2. U djetinjstvu intraovarijalni estrogeni stimulišu rast folikula, iako postoji uticaj FSH, zbog nedostaka LH rast se usporava i zaustavlja, ovulacija izostaje i nastupa atrezija folikula.
3. Tek kasnije, kada pored uticaja FSH postoji i ciklično stvaranje LH koji je gonadotropin nastaje ovulacija. Dakle normalna celuralna diferencija i razvoj zavise od gandatropina i od ovarijalne streoidogeneze.

Rana folikularna faza je vrijeme od 1. dana menstracije do 6. dana ciklusa.

Na početku rasta folikul se razvija do preantralnog stadijuma: Oocit se uvećava i okružen je memranom - zonom pellucidom. Stroma se pretvara u teka ćelije, razvijaju se u više slojeva granuloza ćelije koje okružuju folikul i stvaraju različite steroide (estrogene, gestagene i androgene).

U ranoj folikularnoj fazi nivo LH je još uvijekno diskretno povišen što uzrokuje rast folikula do preantralnog stadijuma, za to vrijeme FSH indukuje aromatizaciju androgena u granulaza ćelijama, što rezultira povećanjem estrogena. Udruženo FSH i Estrogen povećavaju broj receptora FSH na folikulu. Tokom faze rasta folikula dolazi do selekcije dominantnog folikula čime počinje kasna folikularna faza.

Nakon procesa selekcije folikula, odabrani folikul zaustavlja rast ostalih folikula i preuzima stvaranje estradiola. Estradiol ostvaruje negativnu povratnu spregu na lučenje FSH iz hipofize, dok je sve do sredine ciklusa stvaranje LH bilo pod uticajem pozitivne povratne sprege.

Povećanje LH u serumu tokom kasne folikularne faze stimuliše stvaranje androgena u teka ćelijma. Pod uticajem FSH dominatni folikul sada pretvara androgene u estrogene. Estrogeni udruženo sa FSH indukuju strvaranje receptora za LH na granuloza ćelijama.

Druga polovina folikullarne faze počonje obično 7-8 dana prije "pika" LH sredinim ciklusa. Ova faza se odlikuje stvaranjem estrogena pod uticajem FSH. Koncentracije estrogena se najprije postepeno, a potom naglo povećavaju do maksimalnog nivoa koji prethodi "piku" LH.

Osnovna funkcija jajnika je produkcija zrele jajne ćelije i sekrecija steroidnih hormona ( koji regulišu reproduktivnu funkciju žene i sekundarne seksualne karakteristike)

Periovulatorna faza je period neposredno oko ovulacije (14. dan ciklusa). U ovoj fazi folikul je zreo. U teka i granuloza ćelijama veliki je broj mitoza, stvaranje estrogena u preovulatornom folikulu je veliko. Uticajem na specifične receptore LH dovodi do luteinizacije folikula i preovulatornog povećanja koncentracije progestorona. Progesteron intenzivira pozitivnu povratnu spregu estrogena i prouzrokuje "pik" LH. "Pik" LH indukuje drugu mejotičku diobu oocita, luteinizaciju granuloza ćelija, sintezu progesterona i prostaglandina u folikulu. Međutim, moramo istaći da nagli porast nivoa gonadotropina ne dovodi sam po sebi do ovulacije, već je za ovulaciju neophodan i određeni stadijum zrelosti folikula.

Ovulacija je oslobađanje zrele jajne ćelije iz De Grafovog folikula koji nastaje 14. dana (ako ciklus traje 28 dana). Jajna ćelija i folikulularna tečnost izlivaju se u Douglasov prostor, gdje ih prihvataju fimbrije jajovoda.

Lutealna faza je vrijeme od ovulacije do sljedećeg menstrualnog krvarenja. Poslije ovulacije nastavlja se luteinizacija granuloza ćelija, a sinteza i sekrecija progesterona se povećavaju. Ostatak folikula se poslije ovulacije vaskularizuje i stvara se žuto tjelo.

Žuto tijelo nastane, kako rekosmo, poslije ovulacije jer se šupljina folikula koja je nastala oslobađanjem jajne ćelije ispunjava fibrinom. Granuloza ćelije se pojačano vaskularizuju, a pojavljuju se i ćelije vezivnog tkiva. Zbog nagomilavanja lipida struktura ima žućkastu boju. Resorpciju žutog tijela vrše vezivne ćelije nedeljama poslije ovulacije. Ono dostiže svoju maksimalnu endokrinu aktivnost 7-8 dana poslije "pika" LH,a funkcionalna aktivnost se završava 3-5 dana prije započinjanja menstrualnog krvarenja (luteoliza). Žuto tijelo zaustavlja rast folikula u oba jajnika, a sljedeća etapa razvoja folikula nastupa poslije njegove razgradnje.

Krakteristika lutelne faze je porast lučenja progestorena. Zbog uticaja progesterona na termoregulatorni centar u preoptičkoj regiji povećava se bazalna temperatura. Maksimanle koncentracije progesterona postižu se osam dana poslije LH pika. Regresija žutog tijela uslovljena je neznatnom produkcijom estradiola i luteolitički efektom. Sa atrezijom žutog tjela naglo opada lučenje progesterona. U ovom periodu dolazi do menstrualnog krvarenja.

Luteoliza

Život žutog tijela kod sisara je unaprijed programiran iako mehanizmi njegove razgradnje nisu sasvim poznati, supresija luteotropnih mehanizama postiže se smanjenjem koncentracija LH u drugoj polovini lutealne faze. Stvaranje progesterona u drugoj fazi održava se pod uticajem HCG, stvorenog implantacijom oplođene jajne ćelije ili egzogeno unijetim humanim horionskim gonadotropinima. Visoke kocentracije oksitocina u žutom tijelu imaju ulogu u auto regulaciji lutealne funkcije.

Promjene endometrijuma (sluzokože materice) su ciklične i posljedica su uticaja hormona stvorenih u jajnicima. Sa stanovištva tkiva (histološki) endometrijum (sluzokoža materice) se može podijeliti na žlijezde i stromu koja ih okružuje. Dvije trećine površnog sloja endometrijuma predstavljaju zonu koja proliferiše i odvaja se svakog ciklusa (krvarenje), ako do trudnoće ne dođe.

Proliferativna faza prvi dan vaginalog krvarenja predstavlja prvi dan menstrualnog ciklusa, na početku proliferativne faze endometrijum je relativno tanak. Najvažnije promjene u ovom periodu su pretvaranje pravih, uzanih i kratkih žlijezda endometrijuma u dugačke i izvijugane strukture. Tokom ovog perioda stroma je kompaktna i zadebljana a vaskularne promjene su rijetke.

Sekretorna Faza U tipičnom ciklusu koji traje 28 dana ovulacija je 14. dana. Tokom 48 - 72 sata poslije ovulacije progesteron stvoren u žutom tijelu dovodi do sekretorne transformacije sluzokože materice odnosno do stvaranja eozinofilnih proteinskih produkata u lumenima žlijezda. Za razlku od proliferativne faze u kojoj su samo estrogeni, sekretornu fazu menstralnog ciklusa karakterišu i progesteronski celularni efekti.

Tokom sekretorne faze u endometrijalnim žlijezdama stvaraju se vakuole sa glikogenom. 6-7 dana poslije ovulacije sekretorna aktivnost žlijezda je maksimalna, a endometrijum je optimalno pripremljen za implantaciju blastociste. Dva dana prije započinjanja menstrualnog krvarenja dešava se "leukocitna infiltracija" koja nagovještva kolaps endometrijalne strome i započinjanje menstralnog krvarenja.

Menstrualno Krvarenje

Kada ne dođe do trudnoće žljezdana selekcija se smanjuje i nastaje lezija funkcionalne decidue što rezultira odvajanjem sloja endometrijuma - menstruacijom. Destrukcija žutoga tijela i smanjenje stvaranja estrogena i progestona direktni su uzrok menzesa.

Sa smanjenjem estrogena i progesterona nastaje spazam spinalnih arterija što dovodi do ishemije endometrijuma, istovremeno zbog oštećenja lizozoma oslobađaju se proteolitički enzimi koji doprinose daljnoj tkivnoj destrukciji. Sloj endometrijuma se odvaja, a ostaje bazalna decidua, kao izvor ponovnog rasta endometrijuma.